Hond krijgt straf met de krant

Waarom werkt straf niet altijd?

De nadelen van een positieve correctie op een rijtje

Als kind beet ik mijn nagels. Wat mijn ouders ook probeerden, ik kon er niet mee stoppen. Uiteindelijk kocht mijn moeder een smerig goedje dat ze op mijn nagels deed. Zodra ik begon met bijten, proefde ik die vieze smaak en dat zou me direct doen stoppen. Althans, dat was het idee. De praktijk wees anders uit. Ik leerde die smaak te verdragen en wende eraan. Het was even ‘door de zure appel heen bijten’ en dan kon ik verder met nagels bijten. Van dit voorbeeld kunnen we veel leren als het gaat om ongewenst gedrag van honden. Want waarom werkt die straf (een spray met een vervelende geur of een ruk aan de riem) nou niet altijd?

Stel je voor: je loopt met je Labradoodle over straat en hij ziet een andere hond aan de overkant van de straat. De eerste reactie van de hond is trekken en luid blaffen. Een flinke ruk aan de riem en je hond leert het wel af. Toch?

Zo’n ruk aan de riem noemen we in dit geval een positieve correctie. Dat betekent dat er iets wordt toegevoegd wat de hond niet zo leuk vindt (zoals die ruk aan de riem of een schop) waardoor het gedrag afneemt.* ‘Positief’ zegt hier dus niets over het sentiment!

Er zijn verschillende argumenten waarom een positieve correctie (of straf) niet wenselijk en vaak niet eens efficiënt is.

Timing

De timing van straf luistert erg nauw. Een correctie dient vrijwel direct te volgen op het ongewenste gedrag. Als je thuis komt na je werk en je ziet dat je pup op het tapijt heeft geplast, heeft het dus geen zin om hem toe te schreeuwen en voor straf in de bench te zetten. Je weet immers niet wanneer hij geplast heeft. Dat kan een uur geleden zijn en dan koppelt je hond die straf niet meer aan het plassen in huis, maar bijvoorbeeld aan de thuiskomst van zijn baasje.

Verkeerde associatie

Zelfs met een goede timing, leidt het toedienen van een correctie niet per se tot het gewenste effect. De kans bestaat namelijk dat je hond de straf niet koppelt aan zijn gedrag, maar aan heel iets anders. We gaan weer even terug naar het voorbeeld van de Labradoodle die aan de lijn trekt bij het zien van andere honden. Als bestraffing geef je direct een ruk aan de riem. Je wil dat je hond de associatie legt: trekken = ruk aan de riem. Maar je hond kan ook een andere associatie leggen, namelijk: andere hond = pijn bij mijn nek. Als gevolg hiervan, leert de hond niet zijn eigen gedrag (het trekken) aan te passen. Sterker nog: hij zal een hekel krijgen aan andere honden, want die voorspellen pijn. Dus wanneer je hond weer een soortgenoot ziet, gaat hij harder trekken om aan die vervelende situatie te ontkomen.

Een onderzoek naar het gebruik van elektrische halsbanden bij werkhonden laat zien dat de honden de aanwezigheid van hun eigenaren koppelden aan de pijn van de schok. De honden vertoonden signalen van stress en angst in bijzijn van hun eigenaar, zelfs wanneer zij niet in training waren, maar vrij mochten rondlopen.

De reactie van een hond in het bijzonder illustreert goed welke associatie hij heeft gelegd. De eigenaar gaf het commando ‘heel’ (= ‘naast’) en diende vervolgens een schok toe. Toen de hond later weer het commando kreeg, begon hij te gillen in anticipatie op de schok, terwijl de pijnprikkel hier uitbleef. De hond had de pijn van de elektrische schok gekoppeld aan het commando of de training.

Impact op de band met je hond

Bovenstaand onderzoek laat ook zien dat een straf de band tussen eigenaar en hond flink kan beschadigen. Daarbij is het een stuk lastiger je hond te trainen als hij je niet vertrouwt of angstig is. Bedenk eens waarom je een hond in huis hebt genomen. Wilde je graag samen dingen ondernemen? Was je op zoek naar een maatje, waarmee je een band kon opbouwen? Een hond die niet graag bij jou in de buurt is, vanwege die straffen, staat haaks op dit beeld.

Agressie

Voor een hond is het een kleine stap van angst naar agressie. Hij wil een einde maken aan datgene wat hem bang maakt en kiest voor de aanval. Vooral directe correcties, waarbij de eigenaar de confrontatie opzoekt, leiden vaak tot agressie. Dit is bijvoorbeeld bij 43% van de honden het geval, wanneer zij een schop of klap krijgen. Bij 31% van de gevallen trad agressie op, wanneer de eigenaar de zogeheten ‘alpha roll’ (het op de rug gooien) uitvoerde.

Het kan zijn dat de hond zo bang is voor de eigenaar die hem straft, dat hij kiest voor omgerichte agressie. Dit houdt in dat hij zijn agressie richt op iets of iemand die niets met de situatie te maken heeft. Dit kan een omstander, ander huisdier of zelfs een kind zijn.

Habituatie en dosering

Tot slot keren we terug naar ons voorbeeld van nagelbijten. De timing van de correctie klopte: de vieze smaak volgde direct op het bijten. Ik legde ook het verband tussen de smaak en mijn eigen gedrag. Waarom werkte het dan niet goed? Simpel: ik leerde te wennen aan de smaak.

Bij honden spreken we van habituatie: ze leren bepaalde prikkels te negeren. Dit kan handig zijn, bijvoorbeeld wanneer je wilt dat je hond niet reageert op de stofzuiger. Deze vorm van gewenning kan echter ook optreden bij aversieve prikkels, zoals een elektrische schok of een halsband met citronella spray.

Of je hond went aan een straf, is deels afhankelijk van de dosering. Hiermee bedoelen we zowel de intensiteit van de straf als de frequentie. De kans op habituatie is groter als de intensiteit van de straf laag is. Het gevolg is dat je die sterkte van de straf (zoals stemverheffing, ruk aan de riem, schop of elektrische schok) steeds meer moet opvoeren. Hier zit altijd een limiet aan: op een gegeven moment is je hond gewend aan zelfs de sterkste dosering.

Dit verklaart waarom je sommige hondeneigenaren oneindig vaak aan de riem ziet sjorren, zonder dat het werkelijk effect heeft. De hond is hier zo vaak aan blootgesteld, dat hij hieraan gewend is geraakt.

Dierenwelzijn

Een antiblafband bestraft het blaffen, maar tast welzijn aan
Deze hond heeft een anti-blafband. Door de schok of trilling wordt het blaffen bestraft. Zelfs hier kunnen honden aan wennen.

Kortom: er zijn veel redenen waarom een positieve correctie of straf niet altijd het gewenste effect heeft. Natuurlijk kán het wel werken, mits goed uitgevoerd. Maar dan is er nog het dierenwelzijn, eigenlijk het belangrijkste argument. Om een correctie goed te laten werken, moet de hond per definitie pijn (of minstens ongemak) ervaren. Immers: als die elektrische halsband geen pijn oplevert, zal de hond zijn gedrag niet aanpassen. Is dat wat je wil voor je hond?

Conclusie

We hebben gezien dat een correctie om verschillende redenen niet altijd het beoogde effect heeft. Bovendien kleven er nadelen en risico’s aan zo’n correctie. Er zijn genoeg andere manieren om je hond iets af te leren, of aan te leren, zonder pijn, angst of dwang. Hierbij is geen tot weinig risico op angst, agressie of een beschadigde band tussen baas en hond. Zoek hiervoor een gediplomeerde instructeur of –bij probleemgedrag- een erkende gedragstherapeut. In dit artikel van Kenniscentrum Argos lees je meer over het begrenzen van je hond.

* In principe kun je dus niet van een correctie spreken, als het gedrag niet afneemt. In dit artikel hanteren we de term straf of correctie, zelfs al staat het effect ter discussie, voor consistentie en de begrijpelijkheid van de tekst.

Bronnen

  • Bradshaw, J. (2011). Dog Sense. Basic Books.
  • De Paepe, A. L., Williams, A. C. C., & Crombez, G. (2019). Habituation to pain: a motivational-ethological perspective. Pain, 160(8), 1693–1697.
  • Haeke, José (2020). Dogvision Module 3: Leren bij honden
  • Herron, M. E., Shofer, F. S., & Reisner, I. R. (2009). Survey of the use and outcome of confrontational and non-confrontational training methods in client-owned dogs showing undesired behaviors. Applied Animal Behaviour Science, 117(1–2), 47–54.
  • J.B. (2011). The dog trainer’s complete guide to a happy, well-behaved pet. St Martins Press.
  • Schilder, M. B. H., & van der Borg, J. A. M. (2004). Training dogs with help of the shock collar: short and long term behavioural effects. Applied Animal Behaviour Science, 85(3–4), 319–334.
Hond leest artikelen

Lees meer artikelen

Meer weten over hondenopvoeding of -training? Lees ook vooral onze andere artikelen en blijf op de hoogte.

error: Content is protected !!